Bệnh sởi là gì?
Sởi là bệnh thường gặp trong nhi khoa. Bệnh sởi xảy ra thường xuyên và có tỷ lệ nhiễm bệnh cũng như tử vong cao. Hiện nay đã có vacxin phòng sởi và đã được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra với biểu hiện đặc trưng ở giai đoạn cuối là các ban dạng dát-sẩn xuất hiện tuần tự từ cổ, mặt, ngực, thân, chân tay kèm theo sốt cao.
Nguyên nhân gây sởi.
Bệnh do virus sởi gây ra. Đây là loại virus ARN thuộc chi Morbilivirus nằm trong họ Paramyxoviridae. Hiện tại, các nhà khoa học mới chỉ phát hiện một tuýp huyết thanh virus sởi. Trong giai đoạn trước phát ban và một thời gian ngắn sau phát ban, virus sởi có thể được tìm thấy trọng máu, nước tiểu, dịch tiết mũi và hầu họng. Virus sởi có thể hoạt động sau khi để 34 giờ ở nhiệt độ phòng.
Dịch tễ
Sởi có thể gây ra dịch khắp nơi trên thế giới. Trước khi có vacxin sởi, các vụ dịch thường xuyên xảy ra, cứ 2-4 năm vào mùa xuân ở các thành phố lớn, khi mà số người không có miễn dịch với sởi đủ lớn. Lứa tuổi thường mắc bệnh nhất là từ 5-10 tuổi, Hiện nay, bệnh thường gặp ở trẻ độ tuổi trước khi đi học không được tiêm chủng ngừa sởi. Ở Việt Nam, sởi vẫn còn là một bệnh phổ biến mặc dù tỉ lệ đã giảm so với trước khi có chương trình tiêm chủng mở rộng.
Sởi là một bệnh truyền nhiễm dễ lây lan
Trong gia đình nếu có một người mắc bệnh sởi thì 90% những người chưa có miễn dịch sẽ bị nhiễm bệnh. Người bệnh phát tán virus mạnh nhất trong giai đoạn tiền triệu (hay còn gọi là giai đoạn xuất tiết, xảy ra trước khi phát ban) thông qua hô hấp hàng ngày, mần bệnh bắn ra khi ta nói chuyện, khi ta ho, hoặc khi tiếp xúc trực tiếp. Điều cần lưu ý ở đây là giai đoạn lây lan mạnh xuất hiện khi bệnh chưa được chẩn đoán, chưa được phát hiện, do đó rất khó để phòng ngừa. Trẻ sơ sinh được mẹ truyền kháng thể cho thông qua nhau thai. Lượng kháng thể này tồn tại từ 4-6 tháng, do đó trẻ ít bị nhiễm bệnh ở giai đoạn này. Nhưng sau đó trẻ cần được tiêm vacxin để phòng bệnh. Tiêm chủng ngừa sởi thường thực hiện trước 12 tháng sau sinh.
Cơ chế bệnh sinh của bệnh sởi
Virus sởi xâm nhập vào cơ thể theo đường hô hấp. Virus nhân lên nhanh chóng ở các tế bào biểu mô đường hô hấp, ở các hạch bạch huyết xung quanh. Sau đó virus di chuyển vào máu (nhiễm virus máu). Giai đoạn này gọi là giai đoạn ủ bệnh.
Virus từ máu, theo các bạch hầu vào các cơ quan đích gây tổn thương các cơ quan này và gây ra các triệu chứng lâm sàng ở giai đoạn toàn phát. Ban đỏ ở da và niêm mạc chính là hiện tượng đào thải virus và phản ứng miễn dịch bệnh lý của cơ thể.
Sau khi mọc ban từ 2-3 ngày, cơ thể bắt đầu sinh kháng thể. Kháng thể trung hòa virus và bệnh chuyển sang giai đoạn lui bệnh.
Tổn thương điển hình của bệnh là xuất hiện các tế bào khổng lồ (tế bào Hecht). Các tế bào này tìm thấy ở tổ chức lympho, biểu mô niêm mạc khí quản, họng, phổi, ống tiêu hóa… Đây là tế bào hợp bào với bào tương rộng có nhiều nhân cà hạt vùi trong nhân và nguyên sinh chất. Tế bào khổng lồ xuất hiện trước 4-5 ngày mọc ban và kéo dài 3-4 ngày sau.
Biểu hiện khi mắc sởi
Bệnh sởi thông thường thể điển hình mức độ vừa
Thời gian nung bệnh từ 8-11 ngày
Giai đoạn khởi phát (giai đoạn viêm xuất tiết) kéo dài từ 3-4 ngày với các biểu hiện như :
- Khởi phát đột ngột, sốt nhẹ hoặc vừa sau sốt cao
- Viêm xuất tiết mũi họng, mắt. Chảy nước mắt nước mũi, ho, viêm màng tiếp hợp, mắt có gỉ kèm nhèm, sưng nề mi mắt.
- Nội ban xuất hiện từ ngày thứ 2 gọi là hạt Koplik, là các hạt tắng nhỏ như đầu đinh ghim, từ vài nốt đến vài chục nốt và hàng trăm nốt mọc ở niêm mạc má (phía trong miệng, ngang răng hàm) xung quanh hạt có xung huyết. Các hạt thường tồn tại từ 24-48 giờ. Đây là dấu hiệu có giá trị chẩn đoán sớm bệnh
- Sờ thấy hạch bạch huyết sưng
Giai đoạn sau đó là giai đoạn toàn phát (hay còn gọi là giai đoạn mọc ban). Ban dạng dát sẩn, nhỏ, hơi nối gờ trên mặt da, xen kẽ các ban dát màu hồng. Ban mọc rải rác hoặc lan rộng thành từng đám dính liền với nhau. Ban mọc theo thứ tự: Đầu tiên mọc ở sau tai, lan ra mắt, lan xuống ngực và tay, sau đó lan xuống lưng và chân. Ban kéo dai 6 ngày rồi bay theo thứ tự nó đã mọc
Các ban mọc trong niêm mạc đường tiêu hóa gây rối loạn tiêu hóa, đi lỏng. Ở phổi gây viêm phế quản, ho. Khi ban bắt đầu mọc, cơ thể mệt mỏi hơn, sốt cao hơn, toàn thân nặng nề. Khi ban mọc đến chân, nhiệt độ bắt đầu giảm dần, các triệu chứng khác cũng giảm dần và hết.
Giai đoạn cuối là giai đoạn lui bệnh (hay gọi là ban bay). Thường vào ngày thứ 6-7 ban bắt đầu biến mất. Các ban mất dần theo thứ tự đã xuất hiện và để lại các vết thâm, có tróc da mỏng mịn trong như bụi phấn. Những chỗ thâm da tạo nên màu loang lổ gọi là vằn da hổ. Toàn thân bệnh nhân phục hồi dần nếu không bị bội nhiễm hay biến chứng.
Bệnh sởi mức độ nhẹ
- Bệnh nhân thường không sốt hoặc có sốt nhẹ, có xuất tiết trong họng nhẹ. Ban mọc thừa mờ và lặn nhanh
- Hay gặp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi do còn miễn dịch của mẹ, ở những người đã được tiêm phòng.
Bệnh sởi mức độ nặng (thể ác tính)
Các triệu chứng xuất hiện ngay cuối giai đoạn khởi phát. Bệnh nhân có thể sốt cao vọt 39-41 độ C, u ám, vật vã, mê sảng, hôn mê, co giật, mạch nhanh, huyết áo tụt, thở nhanh tím tái, nôn, ỉa lỏng, đái ít, xuất huyết dưới da hay phủ tạng… Tùy theo triệu chứng nào nổi bật sẽ có:
- Sởi ác tính thể xuất huyết: Xuất huyết dưới da hay nội tạng
- Sởi ác tính phế quản – phổi biểu hiện là suy hô hấp
- Sởi ác tính thể nhiễm độc nặng có sốt cao, vật vã, co giật mạnh, hôn mê, mạch nhanh, nhỏ, huyết áp tụt.
- Sởi ác tính thể ỉa chảy có rối loạn tiêu hóa nổi bật
- Sởi ác tính thể bụng cấp: giống viêm ruột thừa thường gặp ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi, trẻ còi xương suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, trẻ đang mắc các bệnh khác.
Cần phân biệt bệnh sởi với các bệnh khác mà trẻ hay mắc
Bệnh Rubella hay gọi là bệnh sởi Đức
Bệnh do virus có phát ban như virus Adeno, ECHO, Coxsackie… Ban dát sẩn thường mọc không theo thứ tự khác với sởi (các ban mọc theo thứ tự và bay theo thứ tự đã mọc)
Ban dị ứng: Ban sẩn cục, mọc không theo thứ tự và thường kèm theo ngứa, nguyên nhân do dùng thuốc, do thời tiết hay thức ăn…
Điều trị bệnh sởi như nào?
Chủ yếu là điều trị triệu chứng và chăm sóc nuôi dưỡng
- Hạ sốt cho bệnh nhân: có thể trườm ấm tại các vị trí như lách, bẹn hoặc dùng thuốc
- An thần
- Dùng thuốc ho, thuốc long đờm để giảm ho cho bệnh nhân
- Dùng thuốc kháng Histamin: Dimedron, pipolphen
- Sát trùng mũi họng bằng dd nhỏ mũi argyrol hoặc chloromycetin
- Dùng vitamin A cho trẻ mắc sởi theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới WHO
+ Trẻ từ 0-5 tháng tuổi dùng liều 50000 UI/ngày x 2 ngày sau đó nghỉ thuốc 2 tuần và dùng thêm 50000 UI/ngày x 01 ngày nữa
+ Trẻ từ 6-11 tháng tuổi dùng liều 100000 UI/ngày x 2 ngày sau đó nghỉ thuốc 2 tuần và dùng thêm 100000 UI/ngày x 01 ngày nữa
+ Trẻ từ 12 tháng tuổi trở ra dùng lieeud 200000 UI/ngày x 2 ngày sau đó nghỉ 2 tuần và dùng thêm 200000UI/ngày x 01 ngày nữa
- Ribavirin và các thuốc tăng cường đáp ứng miễn dich cũng được khuyên dùng
- Dùng kháng sinh khi có bội nhiễm và dùng cho trẻ dưới 2 tuổi và trẻ suy dinh dưỡng
- Khi có biến chứng như viêm thanh quản, viêm não, sởi ác tính thì dùng thêm kháng sinh và corticoid
- Dùng các biện pháp hồi sức tích cực tùy theo triệu chứng của bệnh nhân
Cần cho trẻ ăn các thức ăn lỏng mền, đủ chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất để tránh trẻ bị suy dinh dưỡng, làm nặng thêm tình trạng bệnh
Các biến chứng sởi có thể xảy ra như là:
Viêm phế quản, viêm phổi, viêm não, viêm não chất trắng bán cấp xơ hóa ….
Phòng bệnh sởi như nào?
Biện pháp phòng bệnh tốt nhất hiện nay là tiêm vacxin phòng bệnh
Vacxin sởi là vacxin sống, giảm độc lực dùng cho trẻ từ 6-9 tháng tuổi trở lên, có tác dụng bảo vệ cao
Có thể dùng Gamma Globulin 0,25mg/kg dùng phòng bệnh khẩn cấp cho trẻ suy dinh dưỡng hoặc trẻ có mắc bệnh khác mà có tiếp xúc với bệnh nhân bị sởi.
Bệnh sởi cấp độ nào cần đến bệnh viện và điều trị
Mọi tình trạng và triệu chứng bạn cảm thấy cơ thể không đáp ứng được hoặc bạn cảm thấy phương pháp điều trị hiện tại không cải thiện được tình trạng triệu chứng sởi, bạn nên đến bệnh viện, và yêu cầu được tham khám ngay lập tức.
Chúng tôi hy vọng rằng, những nội dung được chia sẻ trên đây phần nào giải đáp được thắc mắc của bạn về bệnh sởi. Mọi câu hỏi cần giúp đỡ và hỗ trợ chi tiết, bạn đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi.
Discussion about this post